F.A.Q.: Najczęściej popełniane błędy językowe

[ShotgunXC 3]

Założyłem ten temat załamany ilością błędów językowych popełnianych przez ogromną część użytkowników laba. Opisuję w nim wyszukane przeze mnie, najczęściej popełniane przez labowiczów błędy oraz przedstawiam poprawną formę danych wyrazów i objaśniam (o ile jest taka możliwość), czemu ma być tak, a nie inaczej.

To co znajduje się w tym poście każdy z Was powinien mieć opanowane już w jednej z pierwszych klas szkoły podstawowej, ale co poniektórych to niestety przerosło.

 

1. Bynajmniej nie jest równoznaczne ze słowem przynajmniej.

Przykładowe błędne użycie tej partykuły:

Nie wywala błędu, bynajmniej mi.

Przykładowe zdanie z poprawnym użyciem tej partykuły:

"On zaprosił mnie na imprezę, ale ja bynajmniej nie miałem ochoty go odwiedzać."

 

2. Piszemy na razie, nie narazie oraz od razu, nie odrazu.

 

3. Kąt, nie kont, chyba że mowa jest o np. kontach bankowych.

 

4. Rzadko, ale żaden.

 

5. A teraz jeden z najczęściej popełnianych błędów w pisowni. W ogóle - jest to jedyna poprawna forma. Pisząc wogóle, czy wogule popełniamy błąd.

W przypadku tego typu wyrażeń należy zastanowić się, czy dane słowo wystąpuje osobno, bez przedrostka. Istnieje takie słowo, jak "ogół", stąd pisownia jest rozłączna. Przykładem odwrotnym jest nienawidzić, ale o tym w dalszej części.

 

6. Skąd, stąd, stamtąd, nie z kąd, z tąd, z tamtąd, ale już znikąd. Zresztą, nie z resztą, ale już z kolei. Chcesz być jak amanda99?

<amanda99> siemaaa, z kad klikaci??????

<Loki> z tond

<ramirez> z tamtond

<Vesuvio> Ze wszond.

<Dis> Z nienacka

<bercik> Z komputra

<amanda99> dziwne miasta

<amanda99> to nie ma rzadnych ziomkuw z wawy????

7. Co najmniej, ale cokolwiek.

 

8. Tempo, ale tępy.

 

9. Chociaż, nie chociarz, czy chociasz.

 

10. Kolejny bardzo powszechny błąd. Piszemy włączać i wyłączać, nie włanczać/włańczać/włonczać, czy wyłanczać.

 

11. Wziąć, nie wziąść/wzioń(ś)ć. Podobnie jest z czasownikami: znaleźć, zawieźć (np. kogoś do domu), ale już zawieść kogoś (dać plamę, nie wywiązać się ze zobowiązania).

 

12. Tak, jak wspomniałem już przy sformułowaniu "w ogóle", by nie popełniać tego typu błędów, trzeba zadać sobie pytanie, czy dane słowo występuje osobno (bez przedrostka). Większość zdaje sobie sprawę z faktu, iż czasowniki z partykułą "nie" piszemy rozłącznie. Nienawidzić jest jednym z wyjątków, gdyż wyraz "nawidzić" osobno w języku polskim nie występuje. Błędem jest pisanie nie nawidzić/-dzieć.

Podobnie jest z wyrażeniem znienacka. Nie ma przecież wyrazu "nienacko", stąd forma z nienacka jest absolutnie błędna.

 

13. Po fali błędów typu "oni mogom, oni som", niektórzy stali się przewrażliwieni w drugą stronę. Nie odmieniamy celownika w przypadku danych wyrazów w następujacy sposób: ludzią, psą. Poprawnie pisze się ludziom, psom itd.

 

14. Kolejne dwa wyrazy, które sprawiają niektórym problemy. Piszemy i mówimy umiem, rozumiem, a nie umię, rozumię.

 

15. Kolejna bardzo popularna "gafa" to pisanie wyglonda, czy wygloda zamiast poprawnie wygląda. Reguła dotyczy wszystkich tego typu wyrazów, a najczęściej dotyczy trybu przypuszczającego - np. wziąłbym, a nie wziołbym, ale również czasu przeszłego zacząłem, wziąłem, nie zaczołem, wziołem.

 

16. Piszemy tylny, nie tylni. Słowo tylni owszem było poprawne, ale mniej więcej za czasów Mickiewicza, albo i wcześniej. Obecnie jedyną poprawną formą jest tylny.

 

17. Tak częsty, że aż dziwi fakt jego ciągłego występowania. Odmiana czasownika chodzić w czasie przeszłym, w trybie dokonanym, w męskiej formie to przeszedłem, a nie przeszłem. Analogicznie będzie też w przypadku poszedłem. Przeszłam, czy poszłam owszem się mówi, ale jeśli ma się ubytek na dole, a naddatek na górze

 

18. Załamujący błąd, który naprawdę świadczy o jakichś problemach zdrowotnych (mam na myśli zdrowie umysłowe). Tak, to właśnie użyty już łącznik który. Nie istnieje wyraz taki, jak: ktury.

 

19. Tutaj mogę się trochę czepiać, bo sam do niedawna nie wiedziałem, że to błąd, ale człowiek uczy się przez całe swoje życie (a przynajmniej powinien). Często używane sformułowanie przekonywujący jest błędne, a używać powinniśmy przekonujący lub przekonywający. Przekonywujący jest po prostu "mieszanką" słów przekonujący i przekonywający.

 

20. Tak bliskie wszystkim słowo, a często błędnie odmieniane. Forum, podobnie, jak i inne zapożyczone z obcego języka wyrazy kończące się cząstką -um odmienia się podobnie. Omawiany wyraz w liczbie mnogiej, w dopełniaczu brzmi, forów, nie for. Nie wspominając już o takich wymysłach jak forumów.

 

21. a) W przypadku niejasności użycia w danym wyrazie rz lub ż, warto spróbować znaleźć formę wymienną, np.:

- on może, bo ja mogę,

- morze, bo morski.

 

Ad. 1. Dodatkowo w większości przypadków rz w wyrazach występuje po spółgłosce, a ż po samogłosce, nie licząc niektórych wyjątków.

Ad. 2. Praktycznie każda nazwa wykonywanego zawodu, który zawiera w sobie "kłopotliwą" cząstkę, kończy się na rz: marynarz, weterynarz, żołnierz.

 

21. b) To samo tyczy się u i ó, choć tu jest trochę trudniej, bo u się zazwyczaj na nic nie wymienia, np.:

- móc, bo mogę,

- główkować, bo głowa.

 

Dodatkowo zapamiętać należy starą zasadę, że -uje się nie kreskuje - np. maluje, rysuje, główkuje (choć bezokoliczniki brzmią "malować", "rysować", "główkować"), a niektóre wyrazy w dopełniaczu mają końcówkę -ów - np. baranów, chomików, samochodów.

 

22. Przejdźmy teraz do wyrazów zaczynająch sie na h i ch. Praktycznie wszystkie wyrazy związane z dźwiękiem, z tej kategorii, zaczynają się na samo h.

Huśtać, hałas, harmider, huk, hamować, hulajnoga, harmonia piszemy przez h, ale już np. chuligan piszemy przez ch (mimo, że w języku angielskim, z którego owe słowo się wywodzi, jest ono pisane przez samo h). Dodatkowo, wyrazem, który co prawda nie zaczyna się od h, ale zawiera je w sobie oraz który jest często niepoprawnie zapisywany, jest wahać się/wahadło. Absolutnie niepoprawne więc będą formy wachać się/wachadło.

 

23. Cząstka by powinna być pisana łącznie z odmienioną formą czasownika - mógłbym, chciałbym.

Rozdzielnie pisze się cząstkę by po formach nieosobowych, po czasownikach winien i powinien i po wyrazach typu: trzeba, można, wolno, warto, widać, słuchać, żal, grzech, brak, czuć.

24. Mimo, że forma słowa pisać, używana w kontekście "Co tutaj pisze?", została uznana ostatnio za poprawną, to jednak lepiej brzmi jedyna jeszcze do niedawna poprawna "Co tutaj jest napisane?". Samo z siebie przecież nic nie pisze, tylko robi to pewna osoba - on/ona pisze np. list.

 

25.

Tę książkę czy tą książkę?

Użycie formy tą w bierniku liczby pojedynczej rodzaju żeńskiego (tą książkę) jest dopuszczalne tylko w języku mówionym. W języku pisanym jedyną poprawną formą jest tę książkę.

26. Mi, czy mnie?

Zaimek mnie poprawnie użyty, musi znajdować się przed orzeczeniem w zdaniu: "Mnie nie podobał się ten spektakl", natomiast mi powinno stać po orzeczeniu "Nie podobał mi się ten spektakl".

Podobnie sprawa się ma z Ci i Tobie. Nigdy nie powinniśmy postawić w zdaniu Ci przed orzeczeniem. "Czy Tobie podobał się ten spektakl?", ale "Czy podobał Ci się ten spektakl?".

 

27. Czasem w wypowiedziach użytkowników pojawiają się też tzw. pleonazmy, czyli wypowiedzi, w których jedna część zawiera tę samą treść, co druga, np:

- "cofać się do tyłu",

- "w miesiącu lipcu",

- "spadać w dół".

 

Wystarczy, że napiszemy:

- "cofać się" - nie możemy przecież cofać się do przodu, czy w bok,

- "w lipcu" - każdy wie, że lipiec to miesiąc,

- "spadać" - nie można spadać do góry.

 

28. Piszemy i mówimy chcę, nie chcem.

 

29. Kupować, nie kupywać. Dziwi mnie ten błąd, jest tyle podobnych czasowników, które są dobrze odmieniane - chociażby "ratować", czy "dublować" - nikt przecież nie pisze ratywać, dublywać.

 

30. Oryginalny, nie orginalny.

 

31. Często popełniany błąd w pisowni następujących wyrazów: pokaż, bo pokazać i pokarz, bo pokarać -> kara.

 

32. Dzięki, nie dzienki.

 

33. Końcówki -i, -ii, -ji w dopełniaczu.

 

Końcówkę -ii stosujemy, gdy końcówka danego wyrazu po przeczytaniu brzmi jak "ja" - historia -> historii,

- materia -> materii,

- ortografia -> ortografii,

 

Gdy nie słyszymy w końcówce "ja", to wtedy wyraz w dopełniaczu będzie kończył się na -i:

- idea -> idei,

 

Wyjątek stanowić będą wyrazy z końcówką -cja, -zja i -sja, w przypadku wymienionych, w dopełniaczu wyraz kończyć będzie się na -ji:

- racja -> racji

 

34. Rok dwutysięczny, ale już rok dwa tysiące ósmy, nie dwutysięczny ósmy.

 

35. Jak ważna jest interpunkcja:

1. - To prawie zamach stanu! - zareagował prawicowy minister Claudio Scajola, gdy Prodi ogłosił zwycięstwo i zapowiedział, że zaskarży wyniki do sądu.

 

2. Ludwik Dorn powiedział na konferencji prasowej, że na początku stycznia premier zażądał od niego pewnych działań i zaznaczył, że uznał je za błędne.

Przed spójnikiem "i" w obu powyższych wypowiedziach należy użyć przecinka, gdyż obecnie zdania te oznaczają, jakoby to "Prodi zapowiedział, że zaskarży wyniki do sądu", podczas gdy taki zamiar miał Claudio Scajola oraz, że to premier "zaznaczył, że uznał pewne działania za błędne", gdy tak naprawdę było to założenie Ludwika Dorna.

 

 

Do komenatrzy i dyskusji oraz w celu zaproponowania dodatkowych błędów wartych uwagi zapraszam do tematu: http://forum.pclab.pl/t421177.html

 

Proszę przeczytać też: Język portali i wydawnictw informatycznych

 

Linki zewnętrzne:

http://www.proto.pl/porady_praktyczne/porady

http://debian.linux.pl/viewtopic.php?t=1916

http://forum.gazeta.pl/forum/72,2.html?f=5...&a=67887084

http://www.jelenia.pl/viewpage.php?page_id=20

Edytowane 6 Stycznia 2009 przez ShotgunXC