Dzisiejsze notebooki to radykalny wzrost wydajności. Kiedyś cieszące nas swoją gamingową wydajnością układy pokroju AMD Radeon Mobility HD2600 są dużo gorsze od niektórych kart graficznych zintegrowanych w procesorach Intela, a co dopiero pisać o APU AMD pokroju już E-450, czyli notebookowego.
Każdy z Nas chciałby kupić sprzęt przyszłościowy. Coś co pozwoli cieszyć się mu wydajnością przez rok, czy dwa.
Niestety wielu nie posiada budżetu na laptopy klasy MSI GT60/70 czy Clevo P150/170EM, albo inne dwukartowe potwory jak Clveo P370EM czy Alienware M18x.
Wielu producentów, w tym głównie budżetowy ACER pozostawił Nam jednak małą furteczkę nadziei - złącze MXM!

I tu rozpoczyna się przygoda pełna kłopotów, problemów, kosztów i porad!
Zapraszam

------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Trochę teorii
MXM inaczej Mobile PCI Express Module to standard PCB kart graficznych, który planowała wprowadzić nVidia powszechnie do użytkowania.
Większość producentów jednak nie wykorzystała go i nadal lutują GPU na PCB płyt głównych...
Znaleźli się jednak odmieńcy, ale o nich później

nVidia niejako twórca standardu założyła kilka punktów, które były korzyściami:
# Przyspieszenie cyklu projektowania sprzętu;
# Jeden projekt, wiele komputerów przenośnych;
# Dowolna karta graficzna od dowolnego producenta;
# Możliwość rozbudowy karty graficznej w notebooku;
# Interfejs MXM przewiduje możliwość takiego projektowania kart graficznych, by umożliwić uch późniejszą rozbudowę;
# Współtworzenie przez czołowych projektantów i producentów notebooków;
# Łatwa możliwość wejścia na rynek najnowszych procesorów graficznych.
Jak wygląda karta MXM (na przykładzie typu II 41mm z HD2400XT):

Standard ogólnie obejmuje następujące typy:
MXM Type - Width - Length - Pins - Module Compatibility - Thermal Compatibility
MXM-I -------- 70mm -------- 68mm --------230 --------I-------- I
MXM-II ------- 73mm -------78mm ------- 230 -------I, II ------- II
MXM-III ------ 82mm ------ 100mm ------ 230 ------ I, II, III ------ II, III
MXM-HE ----- 82mm ----- 100mm ----- 232 ----- I, II, III, HE ----- II, HE
---------------------------
MXM 3.0 Type A 82mm 70mm - nowy standard, niezgodny wstecz - karty budżetowe
MXM 3.0 Type B 82mm 105mm - nowy standard, niezgodny wstecz - karty gamingowe
Standardy generacji 1.3 i 2.1, czyli od MXM-I do MXM-HE włącznie obejmowały także dwie różne odległości otworów mocujących chłodzenie:
41 i 46mm.
Jak widać nie tylko typ, ale i odległość tych otworów utrudniają nam dopasowanie karty do laptopa.
MXM 3.0 z kolei jest całkowicie niezależny i współpracuje tylko ze swoimi modułami. Winowajcą tego jest zupełnie inny projekt chłodzenia oraz projekt termiczny. Nie wiem też nic o możliwości montażu kart typu A do portu B, więc zakładam, że nie jet to też możliwe.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Znane w sieci laptopy posiadające MXM i w których wymiana się udała
Dwa spisy laptopów, wraz z instrukcjami jak zmienić znajduje się na stronie:
- dla standardów 1.3 i 2.1: MXM Upgrade 1.3 & 2.1;
- dla standardu 3.0: MXM Upgrade 3.0.
Na przykładzie MSI GT60 karta MXM 3.0 typ B przykryta chłodzeniem:

Polecam lekturę informacji tam zawartych, a nawet nakazuję domorosłym modyfikatorom by ze słownikiem w rękach przeczytali uważnie i zapamiętali co z czym się je!

------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Sama wymiana na przykładzie ACERa TM5520G
Potrzebny sprzęt:
- pasta termoprzewodząca
- taśma termoprzewodząca
- spirytus
- waciki do makijażu
- ręce
- cierpliwość
- skupienie

Narzędzia:
- śrubokręty krzyżakowe

Odkręcamy co trzeba:
- tylna klapka

- chłodzenie (na początku usuwamy wentylator - czerwone, później ciepłowody z radiatorami - niebieskie)

- moduł

Teraz nakładamy pastę i taśmę w odpowiednie miejsca (pasta na rdzeń procka i GPU, zaś na chipset i pamięci taśma ze względu na różnicę wysokości)

Możemy jednak spotkać pewne problemy...
Mianowicie nie wszystkie moduły dostarczane są z blaszkami mocującymi chłodzenie wtedy ze starego musimy oderwać, albo odkroić

O TAK:

Ręce się trzęsą, chwila grozy i uff...
Bywa też tak, że niestety nie da się wymienić moduły bez dodatkowych operacji np.: wypiłowania chłodzenia, wycięcia otworu na kondensator lub jakiejś innej lekkiej modyfikacji.
Niestety karty mimo tego, iż sama płytka MXM ma określone wymiary mogą się różnić w wykonaniu oraz rozmieszczeniu elementów zasilających.
Położenie rdzenia pamięci jest obligatoryjne, więc tu choć nie ma obaw o jakieś problemy ze zgodnością.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Znane karty na MXM na dzień dzisiejszy
Historia kart MXM mówi już o:
- Radeonach X700 (MXM II), X600 (MXM II), X300 (MXM I)
- GF'ach 6200 (MXM I), 6600 (MXM II), 6800 (MXM III)
Dalej wraz z nowymi generacjami pojawiły się takie układy:
- Radeony: X1300(MXM I), X1400(MXM I/II), X1600 (MXM II), X1800 (MXM III), X1900 (MXM III)
- GF'y: 7600 (MXM II), 7800 (MXM III)
Czasy, gdy to gamingowe laptopy wchodziły na rynek i oferowały dużą wydajność za kosmiczną cenę dały nam do dyspozycji takie cacuszka:
- Radeonach: HD2400(MXM I/II), HD2600(MXM II), HD34x0(MXM II), HD3650 (najmocniejsza karta MXM II), HD4570 (typ II), HD38x0 (MXM III), HD4670 (MXM II/III), HD4850 (MXM III)
- GF'sy: 8400(MXM I), 8600(MXM II), 9300(MXM II), 9500(MXM II), 9600(MXM II), 9650 (MXM III), 9800 (MXM III)
Te układy właściwie zakończyły erę pierwszych dwóch generacji portu MXM.
Warto dodać, iż najczęściej GF występują w 46mm rozstawie, zaś Radeony w 41mm.
MXM 3.0 przyniósł jednak nadzieję i odświeżenie w lini oraz przede wszystkim wydajności mobilnych kart graficznych.
Od słabeuszy, po mocarzy nowych generacji możemy wymieniać:
- Radeonach: HD4570 (typ A), HD56x0M(MXM typ A i B) HD58x0M (typ B), HD66xx/67xxM(MXM typ A), HD68x0M (typ B), HD69x0M (typ B), HD79x0M (typ B)
- GF'sy: GT130M-GT150M (typ A), GT230/240M (typ A), GTS2xxM (typ A i B) i GTX2xxM (typ B), GTX4xxM (typ B), GT540/55xM (typ A), GTX5xxM (typ B), GTX6xxM (typ B)
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
BIOS
Teraz wracam do sentencji z tematu i rozwijam ją:
Otwarty, ale zamknięty przez producentów końcowych standard.
BIOS... Bolączka biednego komputerowaca...
Każdy producent ma możliwość załadowania własnego BIOS'u. Jakie to ma konsekwencje, otóż niesamowicie szkodliwe.
BIOS'y producentów najczęściej nie pozwalają na instalację kupionej karty w innym niż komputer "dawcy".
Karty nowe, choćby moja, też nie są bez tego problemu. Moja jest by ACER... Będzie pasowała tylko do laptopów ACER'a i tyle.
Zdarzały się przypadki, że producenci także blokowali pewne układy BIOSem, gdyż np.: mimo pewnego standardu chłodzenie było niewystarczające by pociągnąć najmocniejsze karty z linii.
Inna bolączka to porty. Jeśli mamy powiedzmy GF w swoim MSI GT60 to wsadzenie Radeona może spowodować, że HDMI przestanie działać jaki i port D-Sub/DVI.
Markowi producenci tym sposobem zamykają drogę do modyfikacji, a równocześnie zabezpieczają klienta przed problemami ze zgodnością podzespołów (zdarzają się konflikty sprzętowe nawet dziś).
Rozwiązaniem tego problemu jest np.: zakup kadłubków.
Niestety dzisiaj nadal widzimy przed oczami tandetne i awaryjne Compale. To nie do końca się zmieniło.
Coraz częściej pojawiają się kadłubki Medion'a, czyli bardzo obcięte jakościowo i wizualnie kałubki MSI.
I tu przykład z życia: MXM Compal'i FL90 NIE MIAŁ własnego BIOS'a! - Te karty działały tylko w konstrukcjach Compal'owskich i żadnych innych...
Jednak od tego problemu jest wyjście: Clevo.
W Polsce znane jako XNOTE, gdzie indziej Schenker, a gdzieś indziej jako Clevo.
Tu warto patrzeć się na to z jakim modelem kadłubka mamy do czynienia.
Ich jakość wykonania jest bardzo przyzwoita. Na dodatek możemy kupić tylko kadłubek, a procesor, KARTĘ, pamięć, dysk(i), moduły WiFi czy GSM dokupić we własnym zakresie.
Te jednostki są najbardziej otwarte i tolerancyjne na to co im wsadzimy, byle by zgodne z socketem, czy rodzajem PORTU MXM.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Laminat
Co do laminatu... Znane były i nadal są przykłady zmiany laminatu poprzez np:
- - odwrócenie lustrzane (np: z modyfikacją):

ASUS A8 MXM I

Clevo
- - dodanie pinów
- - obcięcie
- - dołożenie
- - rozkład elementów na laminacie
- - ilość otworów mocujących
- - całkiem własną konstrukcję płytki czy złącza:

Toshiba P100
Czy więc to jest MXM...?
I tak i nie.
Wg. mnie jest to zabezpieczenie producenta na wypadek awarii GPU, gdzie wymieni tylko fragment laptopa, a nie całą płytę, czy podda dyskusyjnej naprawie w formie reballingu.
Wszystko tak czy siak dotyka końcowego odbiorcę niestety

------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Ceny
W skrócie...
Za HD6970M dla typu B zapłacimy w Europie około 425Euro.
GTX675M też pod ten port to 400$ + CŁO +VAT.
HD7970M to jakieś 1900zł, zaś GTX680M pociągnie z naszej kieszeni od 2500zł.
O kartach Quadro za ponad 4000zł nie wspominam
GTS250M dla portu 3.0 typu A to koszt niebagatelnych 200Euro.
Taki HD67x0M też dla portu typu A to już 500$ + CŁO + VAT.
Za używkę takiego GT130M zapłacimy jakieś 400-500zł
Starsze generacje - 1.3 i 2.1 już są tańsze.
Za takiego mobilnego Radeona HD3870 do 600zł. Ale to używka i pod port MXM typu III.
Mobilny HD4570 to około 100$ za kartę pod MXM typu II +CŁO +VAT. Wersja dla MXM 3.0A to tylko około 80$.
Mobilny HD4670 to już wydatek 150$ +CŁO +VAT.
Ale taki GF 9600GT na MXM typu II już tani nie jest. Za nówkę zapłacimy nawet 500$ +CŁO +VAT
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
PAMIĘTAJCIE
Nie każdy laptop z kartą graficzną na PCI Express ma MXM.
Jeśli ma to upewnij się jaki to MXM i czy to na pewno MXM!
Rozważ także sensowność tego zakupu...
I pamiętaj, że najczęściej będziesz musiał sam zmienić kartę, bo ceny takiej usługi to przeważnie koszt samej karty.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Pozdrawiam ciekawskich

by mikilys 20.01.2013r.
Pomocne przy tworzeniu były: Wikipedia i portal MXM Upgrade